آیا زمینی که قبلا زعفران بوده رو الان میشه دوباره کاشت؟
خلاصه، همه این مواردی که بالا گفتم نشونه هایی بودن که من شروع کنم به تحقیق بیشترو بره جواب واقعی این سوال که آیا زمینی که قبلا زعفران بوده رو الان میشه دوباره کاشت؟ رو پیدا کنم.
در واقع شمایی که الان دارید می خونید، بدونید این یک مقاله معمول و مرسوم نیست! این نتیجه مصاحبه با چند کشاورز با تجربه، چند مهندس کشاورزی مختص زعفران و از همه مهم تر و جذاب ترش، نتیجه صحبتمبا دو گنجینه زنده و غنی در صنعت زعفران ایرانه: اول کشاورز نمونه کشوری زعفرانکار، مهندس مالکی و دوم، استاد ملافیلابی که 30 ساله پژوهشگر صنعت زعفران هستند و کلی سفر به کشور های اسپانیا و یونان و چین و هند و امارات و… داشتند.
پس با من تا انتهای این مقاله همراه باشید تا بفهمیم تناوب زراعی زعفران اصلا یعنی چی؟
تناوب زراعی زعفران
تناوب زراعی زعفران به زبان خیلی ساده یعنی توی زمینی که قبلا زعفران کاشت شده، چند سال بعدش میشه زعفران دوباره بکاری؟ بزارید باز کمی واضح تر بگم. دوره تناوب یا همون پریود period یعنی تکرار یک رخ داد. یعنی یک اتفاقی هر چند وقت یک بار می تونه مجدد تکرار بشه. تناوب زراعی زعفران هم همینه، یعنی هر چند وقت یک بار می تونه یک زعفران توی یک مزرعه ای مجدد کشت کنی، بدون اینکه بخوای کار خاصی انجام بدی.
برای اینکه بدونیم دوره یا تناوب کاشت زعفران چند ساله است و بعد از چند سال میشه توی همون زمینی که به مدت 4-8 سال مداوم زیر کشت زعفران بوده، مجدد کشت زعفران رو انجام داد، نیاز داریم شما رو با پدیده ای آشنا کنیم به نام دگر آسیبی یا آللوپاتی. یعنی چی؟ الان جلدی توضیح می دم براتون.
دگرآسیبی یا آللوپاتی (Allelopathy) چیست؟
دگرآسیبی یا آللوپاتی (Allelopathy) یه سری ویژگیه که بعضی گیاهان دارن و با ترشح موادی خاص از ریشهٔ خودشون، مانع از رشد بقیه گیاهان می شن. یعنی چی؟ این گیاه زعفران، گیاهیه که از ریشه اش یک ماده سمی تولید می شه که همین باعث میشه اگه دوباره توی همون زمین بخوای زعفران بکاری، اون سم تولید شده باعث کاهش عملکرد زعفران تازه کاشته شده ما میشه و اصلاحا تناوب زراعی زعفران بلندتر میشه. پروفسوریاشی هارو فوجی، پژوهشگر برجسته رشته آللوپاتی (دگرآسیبی) در ژاپن، که به ایران اومده و 30 ساله داره درباره گیاهان آللوپاتی تحقیق و پژوهش میکنه میگه:
گیاهان در رقابت زیستی با هم، تركیباتی را تولید می كنند كه این ترشحات می تواند در امر درمان بسیار كاربردی و موثر باشد.
در میان گونه های مختلف گیاهی، گونه زعفران تركیبی بسیار قوی از نظر آللوپات دارد كه پس از چند سال به كاهش عملكرد گیاه می انجامد كه از نظر اقتصادی مطلوب نیست و باید روی آن كار مطالعاتی گسترده ای صورت گیرد.
یاشی هارو فوجی
خلاصه اینکه ماده و ترشحی که زعفران داره می تونه یه ماده کاربردی باشه، ولی برای خود گیاه و حتی گیاه های بعدی که توی همون زمین کاشته میشن مضره و در روند رشد شون اثرگذاره.برای خود گیاه زعفران هم خب معلومه اثرش منفی هست. پس حرف هم روستایی ها و کشاورزان قدیمی ما درست بوده! درسته اسم علمی پدیده رو نمی دونستن ولی بر اساس تجربه خوب فهمیده بودن که زمینی رو که زعفران کاشتن اگه بخوان بعد از دوره اول دوباره توی همون زمین زعفران برداشت کنن میزان عملکرد شون کمتر خواهد بود.
دوره یا تناوب کاشت زعفران چند سال است؟
این مهم ترین قسمت این مقاله است. توی 7 کتابی که خوندم و توی منابع و مقالات و تحقیقاتی که گشتم هر کسی یه چیزی راجع به تناوب زراعی زعفران گفته بود. یعنی اصلا اتفاق آرایی وجود نداشت. بدترین حالتی که گفته شده بود 40 سال بود! البته اعتبار علمی اش خیلی پایین بود. هکمینطور نزدیک ترین تناوب زراعی زعفران زمانی 3 سال بود.
زمین زعفران تون چند سال زیر کشت زعفران بوده؟ 4 سال زیر کشت زعفران بوده؟ 8 سال زیر کشت زعفران بوده؟ یا 12 سال؟
هر چی طول عمر مزرعه زعفران تون کوتاه تر بوده، دوره ای که باید صبر کنید تا مجدد توش زعفران بکارید کوتاه تره. یعنی چی؟ یعنی هر چی شما بیشتر بزارید عمر مزرعه زعفران تون طولانی تر بشه، حجم مواد سمی و ترشجات گیاه زعفران بیشتر میشه و اگه دقت کنید یادتون می یاد قبلا بهتون گفتم که زعفران کارهای سنتی تا 12 سال هم مزرعه زعفران شون رو نگه می دارند و سال اولی که کشت می کنند 1/3 پیاز زعفران می ریزیند. یعنی در هر متر مربع 350 گرم پیاز زعفران ریخته میشه. و عمر مزرعه زعفران رو تا 10-12 سال هم می برند. این افراد باید به همون تعداد سال زمین رو رها کنند و زعفرانی توش کشت نکنن. البته گندم، جو ، بقولات و … رو می تونن بکارند.
حالا اگه شما عمر مزرعه تون 4 ساله بوده بعد 4 سال و کاشت گیاهانی مثل جو و شبدر و منداب و گندم و نخود و … زمین تون اصلاح می کنه خودش رو و دوباره پذیرای گیاه زعفران جدید میشه.
زمینی که قبلا زعفران بوده الان دوباره می خوام بکارم رو چیکار کنم؟
اگه نمی تونید به تعداد سال هایی که زمین زیر کشت زعفران بوده صبر کنید و خیلی عجله دارید، کافیه 40 سانت خاک تون رو عوض کنید. یعنی یا به اندازه 40 سانت خاک بردارید از زمین یا به اندازه 40 سانت بهش خاک رو اضافه کنید.!
اگر از نظر اقتصادی براتون مقدرو هست می تونید خاک جدید به مزرعه تون بدید، می تونید مجدد زمینی که قبلا زیر کشت زعفران بوده رو ببرید زیر کشت زعفران. ولی باز هم می گم که اینجا مسائل اقتصادی مظیر هزینه تراکتور و خاک برداری و یا خاک ریزی و پولی که بابت خاک جدید قراره بدید خیلی اهمیت داره.
