چکیده: زعفران چیست؟
زعفران یکی از گرانبهاترین گیاهان در جهان سلطان ادویه جهان است و از جنبه های گوناگون اجتماعی ،اقتصادی، دارویی و… جایگاه مهمی در کشاورزی دارد .حدود 90 درصد از تولید زعفران در ایران است .زعفران از خانواده زنبقیان می باشد که قسمت مورد استفاده گیاه انتهای خامه و کلاله است. تنها گياهي است كه واحد خريد و فروش آن به جاي تن و كيلو مثقال و گرم است و کشت زعفران در ایران به سالهای قبل از میلاد بر می گردد.
زعفران از طریق پیاز تکثیر می شود که در اصطلاح گیاهشناسی به بنه مرسوم است. مهمترین کاربرد زعفران، استفاده از آن به عنوان چاشنی غذا است. همچنین فواید پزشکی زعفران نیز بسیارند. زعفران مانند بقیه گیاهان دارای آفات مختلف است که در مزارع زعفران فعالیت دارند و باعث خسارت می شوند. چون بنه های زعفران 5تا7سال در زمین می مانند، باید بنه های سالم انتخاب شوند وقبل از کاشت با قارچ کش ها ضدعفونی شوند. زعفران کمتر ازدیگر گیاهان در معرض آسیب بیماری ها قرار گرفته است. در این مقاله به بررسی آفات زعفران خواهیم پرداخت.
آفات زعفران کدامند
عوامل زیستی خسارت زای گیاهان را به طور کلی آفات گیاهی می گویند و این مسئله در مورد گیاه زعفران و آفات زعفران نیز صادق است. در تعریف آفات گیاهی آمده است: «هر گونه، زیر گونه یا بیوتیپ گیاهی، جانوری یا پاتوژنی که باعث آسیب، خسارت و یا مرگ گیاه و محصول گیاهی شود».
آفات زعفران و به طور کلی آفات گیاهی می‌توانند همراه با گیاه، اندام و محصول گیاهی زنده، بذور و اندامهای گياهی تکثیرشونده غیرجنسی (مثل پیاز، غده، نهال، پیوندک، قلمه، ریزم و پاجوش)، حشرات، حیوانات ناقل، انسان، باد و توفان و باران، آب و خاک، ماشین‌آلات و ابزارهای کشاورزی و باغبانی، وسایل حمل‌و‌نقل محصولات گیاهی، بسته‌بندی‌های چوبی از مناطق بومی‌به مناطق غیربومی‌و یا از مناطق آلوده به مناطق غیرآلوده منتقل شوند.
مهمترین آفات زعفران
به طور کلی دسته بندی های متنوعی می توان از آفات و بیماریهای زعفران و نیز آفات پیاز زعفران داشت که برخی از آن ها را در پایین خواهیم آورد:
موش ها .خرگوش ها، تشی، آهو و گوزن
یکی از دلایل تمایل جوندگان به گیاه زعفران رشد آن در فصول سرد سال است که رشد گیاهان دیگر بسیار پایین است. به همین دلیل جوندگان را می توان یکی از آفات مهم زعفران دانست.
- -خرگوش های جثه بزرگ
- خرگوش اروپایی در مناطق شمال ،شمال غرب وغرب کشور هستند و با زخمی کردن پیازها و خوردن برگ زعفران خسارت وارد می کنند.
- تشی (جوجه تیغی،گربه تیغی)؛پیازهای زعفران را از خاک در می آورد و می خورد.
از دیگر جوندانی که عامل آفات زعفران هستند می توان به موش ها اشاره کرد.انواع گوناگون موش ها که به مزارع زعفران حمله می کنند عبارتند از:
- -موش کورکه پیازهای زعفران را می خورد.
- موش دو پای کوهستانی ،با خوردن پیازها
- موش ورامین ؛با ریشه خواری و پیازخواری
- موش صحرایی
یکی از راههای مهم شناسایی وجود موش در زیز زمین ضعیف شدن برگ ها و زرد شدن برگها می باشد.
یکی دیگر از آفات زعفران آهوها و گوزن هایی هستند که در زمستان به دلیلکمبود علوفه از کوه پایین می‌آیند و خسارت ایجاد می‌کنند. پرچین می توان راه مناسبی برای مبارزه با آفات زعفرانی که جنش وحوش هستند باشد.
- کنه پیاز زعفران؛ یا کنه‌ی Rhizoglyphus robini از آفات مهم زعفران است .این کنه به پیاز زعفران حمله و ضمن تغدیه، باعث انتقال عوامل بیماری زای مولد پوسیدگی می‌شود . این کنه، پیازهای زعفران را از محل زخم‌ها و گاهي قسمت‌هاي سالم آن مورد حمله قرار مي‌دهد، سپس ضمن تغذيه و ايجاد تونلي در پیاز در داخل تونل شروع به زاد و ولد كرده و حفره اي به رنگ سياه در آن ايجاد مي‌شود. اما راه مبازه با این آفت زعفران چیست؟ ضد عفونی بذر از اصول مهم در کشاورزی پایدار است که با کمترین هزینه و کمترین آلودگی در محیط زیست، خسارت برخی از آفات از جمله خسارت این کنه را محدود می‌سازد.(رحیمی.1397).
- کنه قهوه ای گندم؛ این کنه را رحیمی(1370)از گناباد از روی زعفران گزارش داده است. این کنه از برگها تغدیه می کند و قادر به تغدیه روی ریشه گیاه نیست.
- تریپس توتون؛ خسارت تریپس بر روی برگهای زعفران به صورت پیدایش نقاط زرد تا سفید رنگی مشاهده می‌شود. فعالیت این تریپس در پشت برگهای زعفران است.برگ های گیاهان آلوده زودتر از معمول خزان کرده و به طور غیر مستقیم در کاهش عملکرد زعفران سال آینده تاثیر گذار می‌باشند.
- دم مغز
- شته
- بیماری زوال زعفران یا قارچ ریزوکتونیاویولاسه
این قارچ به سطح پیاز حمله کرده، بر روی آن لکه های قرمز رنگ ایجاد و به به داخل پیاز نفوذ می کند باعث پوسیدن و خشک شدن برگ ها می گردد.
- بیماری تاکون یا قارچ فوساکو
کشاورزان به این بیماری سیاهک زعفران می گویند.این قارچ ها بر روی برگها و غده ی زعفران قرار گرفته و به تدریج گیاه را از بین می برند . برای مبارزه با این بیماری اندامهای آلوده گیاه را از مزرعه خارج نموده و در محلی می سوازانند تا از اتشار آن جلوگیری شود.
