آنتی اکسیدان ها و رادیکال‌های آزاد
در بحث تبادلات و واکنش‌های بدن دو ماده اصلی به نام‌های رادیکال‌های آزاد و آنتی‌اکسیدان‌ها وجود دارند. آنتی اکسیدان ها و رادیکال‌های آزاد دو مفهوم متضاد یکدیگر هستند و مواد و مولکول‌هایی که در این دو قالب قرار می‌گیرند اثر خنثی‌کنندگی بر روی یکدیگر دارند.
رادیکال آزاد
رادیکال‌های آزاد ترکیباتی هستند که در اتم خود یک الکترون کم‌تر دارند و باید به نحوی این کمبود الکترون خود را جبران کنند تا پایدار شوند. رادیکال های آزاد در بافت‌ها می‌چرخند و تلاش می‌کنند تا الکترون مورد نظر خود را از یک‌جایی تامین کنند. هر مولکولی که الکترون خود را به رادیکال آزاد بدهد ناپایدار می‌شود و خودش از کار می‌افتد.
به طور مثال رادیکال آزاد H۲O۲ برای اینکه پایدار شود باید یک الکترون بگیرد. این مولکول به هر نحوی شده این نقص الکترونی خود را جبران می‌کند. اگر این کمبود از نقاط حساس و حیاتی بدن مانند ماده ژنتیک سلول‌ها تامین شود آسیب‌های جبران ناپذیری به سلول وارد می‌شود.
رادیکال‌های آزاد به صورت طبیعی و طی واکنش‌های متابولیکی در بدن تولید می‌شوند و به‌وسیله آنتی اکسیدان‌های طبیعی موجود در بدن نیز خنثی می‌شوند. اما برخی از عادت‌های ناسالم غذایی و سبک غلط زندگی می‌تواند منجر به افزایش سطح رادیکال‌های آزاد شده و در نهایت منجر به آسیب‌های شدیدی مانند سرطان شود.
آنتی اکسیدان
در مقابل رادیکال‌های آزاد آنتی اکسیدان‌ها را داریم که با یک الکترون اضافی در مدار آخر اتم خود میتوانند کمبود الکترون موجود در رادیکال‌های آزاد را جبران کرده و به نوعی آنها را خنثی کنند. در بدن ما و به طور طبیعی میزان مناسبی از آنتی اکسیدان‌ها تولید می‌شود و میتوانند به خوبی رادیکال‌های آزاد تولید شده را خنثی کنند.
پس آنتی اکسیدان ها ترکیباتی هستند که برخلاف رادیکال های آزاد یک الکترون اضافی دارند و برای پایدار شدن نیاز دارند تا الکترون اضافی خود را از دست بدهند و چه مولکولی بهتر از رادیکال‌های آزاد برای آزاد شدن این الکترون اضافی. پس بدین صورت هر دو مولکول پایدار خواهند شد.
به طور طبیعی و در سنین جوانی میزان رادیکال‌های ازاد و آنتی اکسیدان های موجود در بدن ما برابر است و مشکلی از بابت رادیکال‌های آزاد وجود نخواهد داشت. اما در صورتی که برخی عوامل برهم زننده این تعادل فعال شوند و منجر به افزایش رادیکال‌های آزاد و یا کاهش آنتی اکسیدان‌ها شوند اتفاقات ناخوشایندی برای بدن ما رخ خواهد داد
چه عواملی منجر به افزایش رادیکال‌های آزاد می‌شوند؟
همان طور که گفتیم اگر میزان تولید رادیکال‌های آزاد افزایش پیدا کند و یا اینکه میزان تولید آنتی‌اکسیدان‌ها کاهش پیدا کند تعادل بین این دو ماده برهم خواهد خورد. برخی از موارد برهم زننده‌ی این تعادل به شرح زیر است:
- سبک زندگی نشسته و شهری و به تبع آن عدم تحرک کافی یکی از دلایل مهم برهم خوردن این تعادل است.
- رژیم غذایی نامناسب شامل فست فودها، غذاهای سوخاری‌شده و نوشابه‌ها
- قرار گرفتن در معرض تشعشعات و امواج مخرب
- استفاده خودسرانه از داروهای اکسیداتیو
- هوای آلوده در شهرهای بزرگ
- آلودگی‌های نیروگاهی
- افزایش سن و پیری
اثرات افزایش رادیکال‌های آزاد در بدن انسان
افزایش رادیکال‌های آزاد در بدن انسان اثرات بسیار مخربی دارد. این اثرات مخرب ناشی از تاثیر این رادیکال‌های آزاد بر روی قسمت‌های مختلف سلول مانند غشا، پروتئین‌ها و ماده ژنتیک سلولی می‌باشد.
اصلی‌ترین تاثیر رادیکال‌های آزاد بر روی ماده ژنتیک و مکانیسم‌های کنترلی تکثیر سلول می‌باشد. رادیکال‌های آزاد میتوانند با اثر بر روی این مکانیسم‌های کنترلی منجر به از بین رفتن این مکانیسم‌ها و سرطانی شدن سلول‌ها بشوند.
از طرفی دیگر رادیکال‌های آزاد حاضر در پوست میتوانند منجر به تخریب لایه‌های اسکلتی و حفاظتی پوست شده و منجر به ازبین رفتن ساختار پوست و چروکیدگی و از بین رفتن شفافیت پوست شوند.
همچنین رادیکال های آزاد میتوانند منجر به تخریب بافت‌های مختلف و حیاتی موجود در بدن و کاهش عملکردهای آنان شوند. بافت‌هایی مانند کبد، کلیه، پانکراس و غدد در معرض خطر مستقیم هستند.
آنتی اکسیدان های موجود در زعفران
یکی از راهکارهای ما برای مقابله با افزایش روزافزون رادیکال‌های آزاد و اثرات آنها افزایش میزان آنتی اکسیدان های بدن است. آنتی اکسیدان های موجود در زعفران یکی از بهترین گزینه‌های ما برای نجات بدن از این خطر بالقوه و مهلک است.
آنتی اکسیدان های موجود در زعفران به دو دسته کلی ترکیبات فنولی و ترکیبات فلاونوییدی تقسیم می‌شوند و بیشترین میزان حضور این مواد در قسمت کلاله (قسمت قرمز رنگ) زعفران می‌باشد. در هر گرم از زعفران ۶.۴۳ میلی‌گرم ترکیبات فنولی و ۱.۳۳ میلی‌گرم ترکیبات فلاونوییدی وجود دارد.
برخی از آنتی اکسیدان های موجود در زعفران
اگر بخواهیم به برخی از آنتی اکسیدان های موجود در زعفران اشاره کنیم می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- کروسین
- لیکوپن
- آلفا و بتا کاروتن
- کروستین
- پیکروکروسین
- سافرانال
- لوتئین
- زآگزانتین
- سلنیم، ویتامین‌ها A و C
فواید آنتی اکسیدان های موجود در زعفران
اغراق نکرده‌ایم اگر بگوییم که فواید و خواص اصلی زعفران ناشی از همین آنتی اکسیدان های موجود در زعفران است. برخی از فواید زعفران که به واسطه آنتی اکسیدان های موجود در زعفران حاصل می‌شود به شرح زیر است:
- خاصیت ضد سرطانی
- خاصیت ضد افسردگی
- شفافیت و نشاط پوست
- محافظت از کبد در برابر سموم و داروها
یکی از مکانسیم های اصلی عوارض جانبی داروها عمکلرد اکسیداتیو و افزایش رادیکال‌های آزاد حاصل از مصرف آنها می‌باشد که آنتی اکسیدان های موجود در زعفران میتوانند این فرایند را خنثی کنند.
- بهبود آسیب‌های سیستم گوارشی ناشی از تولید رادیکال‌های آزاد ایجاد شده به وسیله فست فودها و سرخ کردنی‌ها
- از بین بردن ترکیبات سمی حاصل متابولیسم انرژی در میتوکندری‌ها
- بهبود سلامت قلب و تنفسی
