تاریخچه زعفران در ایران
زادگاه بسیاری از ادویه‌های جهان، خاورمیانه و آسیای شرقیه. زعفران هم خارج از این قاعده قرار نداره. بر اساس جست‌و‌جوهای تاریخی، تعداد زیادی زادگاه زعفران رو ایران می‌دونن و نقش زعفران در فرهنگ ایرانی رو خیلی پررنگ می دونن. چراکه به نظر می‌رسه گل زعفران به‌صورت وحشی از هزاران سال گذشته تو ایران می‌روییده و رشد میکرده و با مردم این کشور خوگرفتنه و جلو اومده.
باستان‌شناسا قدمت زعفران تو ایران رو هم پای دوره هخامنشیان می‌دونن. چراکه تو شرح زندگی‌نامه داریوش هخامنشی به استفاده از شیر زعفران برای معطر کردن بدن اشاره شده.
به نظر می‌رسه ایرانیان باستان زعفران رو از طریق تجارت راه ابریشم به کشورهای دیگه مثل چین، یونان و روم صادر کردن.
بعد از توسعه راه‌های دریایی هم زعفران از طریق خلیج‌فارس به کشورهای اروپایی وارد شده. بسیاری از کارشناسای تاریخی، پارت‌ها رو اولین اقوام صادرکننده زعفران به جهان می‌دونن. اگر علاقه دارید بیشتر از این راجع به صادرات زعفران بدونید پیشنهاد می کنم به مقاله تاریخچه زعفران و صادرات آن یه نگاهی بندازید. اونجا مفصل تر توضیح دادیم.
به‌طورکلی زعفران(طلای سرخ باستان) قدمت چندین هزار ساله تو ایران داره که بسیاری اون رو ۵ و یه عده‌ی دیگه اونو۳ هزار سال می‌دونن. چونکه منابع کشف شده بسیار متنوعه.
برای مثال تو یکی از نقاشی‌های صخره‌ای کشف شده تومنطقه شمال غربی ایران، از رنگ‌دانه‌های زعفران استفاده شده، همچنین تو یکی از کتاب‌های گیاه‌شناسی متعلق به دوره آشوریان از گل زعفران یاد شده.
بنابراین میشه گفت که زعفران پیشینه و سرگذشتی طولانی بین مردم ایران داشته. سرگذشتی که از چندین هزار سال پیش تا به امروز همراه خاک این سرزمین بوده.
ایرانیان و مصرف زعفران
بر اساس منابع تاریخی، گفته میشه که ایرانیای باستان از زعفران برای معطر کردن خوراکی‌ها، غذاها و حتی بدن خودشون استفاده می‌کردن.همچنین از رنگ زعفران برای نوشتن فرمان‌ها و قوانین، رنگ‌آمیزی پارچه‌ها و نقاشی‌ها بهره می‌بردن. طبیبای زیادی هم از زعفران برای خواص درمانی شگفت‌انگیزش استفاده می‌کردن. بنابراین ایرانیان باستان زعفران رو با عطر، طعم و خواص منحصربه‌فردی که داشت می‌شناختن.
در حال حاضر هم ما ایرانیان درست مثل نیاکان و اجدادمون، زعفران روبا عطر، رنگ و خواص بی‌نظیرش می‌شناسیم. اما زعفران برای ما فقط یک ادویه ساده یا یه محصول کشاورزی نیست. بلکه ریشه‌ای عمیق‌تر و جدانشدنی تو آیین‌ها، آداب و رسوم و فرهنگ ما داره و امروزه نقش زعفران در فرهنگ ایرانی انکارناپذیره.
زعفران و فرهنگ ایرانی: از ادبیات تا آیین‌های مذهبی
تو اشعار بسیاری از بزرگان، ستایش زعفران دیده میشه چراکه نقش زعفران در فرهنگ ایرانی گسترده دارای نمادهای متفاوتیه. برای مثال، از زعفران به‌عنوان نماد ارزشمند بودن و ناخوش بودن عاشق از معشوق هم یاد میشه. چراکه زعفران از قدیم تا به امروز، یکی از گرون‌ترین ادویه‌های جهان بوده و بی‌دلیل نیست که بهش طلای سرخ می‌گن. همین گران‌بها و نایاب بودن این ادویه باعث شده تا از زعفران با معنای باارزش بودن تو اشعار فارسی مختلف یاد بشه.
زعفران همچنین نماد باارزش بودن و عاشقیم هست که از معشوقش دوره و به‌دوراز معشوق، ناخوش احوال شده.
شاهنامه هم از این قاعده مستثنی نیست و فردوسی این شاعر بزرگ ایرانیم تو کتاب خودش به مدح زعفران پرداخته که تو ادامه بعضی از بیت‌های اونو براتون گذاشتم؛
«تنش پر نگار از كران تا كران * چو داغ گل سرخ بر زعفران»
مولانا جلال‌الدين محمد بلخي هم یکی دیگه از شاعرای فارسی‌زبانه که تو اشعارش به زعفران اشاره کرده:
«عشق چو ابر گران ريخت بر اين و بر آن * شد طرفي زعفران، شد طرفي لاله‌زار»
صائب تبریزی هم تواشعارش به تکرار از زعفران یاد کرده:
«برون میار ز دل زینهار ریشه غم * که خنده‌هاست درین شاخ زعفران پنهان»
سعدی هم توغزلیاتش از زعفران این‌طوری یاد میکنه که:
«وین عشق تو در من آفریدستند * هرگز نرود ز زعفران زردی»
عطار نیشابوری هم تو جمع شاعرانی قرار داره که از زعفران تواشعارشون یاد کردن:
«در روی من شکسته دل خند * گر موجب خنده زعفران است»
انوری تو یکی از اشعار خودش میگه: «رنگ عاشق چو زعفران باشد، هرکه عاشق بود چنان باشد»
همچنین تو خیلی از کتاب‌های تاریخی موجود، عطر زعفران رو یه عطر بهشتی نامگذاری می‌کنن، به همین دلیل از سال‌های خیلی دور، ایرانیا زعفران اصیل و باکیفیت رو برای شست‌وشوی کعبه به عربستان صادر می‌کردن. همچنین زرتشتیان هج از این ادویه خوش‌‌بو برای معطر کردن آتشکده‌ها بهره می‌بردن. بنابراین میشه گفت که این عطر بهشتی زعفران با ادیان و آیین‌های مذهبی مختلف تو ایران گره خورده.
چرا زعفران برای خانواده‌های ایرانی یک نوستالژی است؟
بسیاری از ما ایرانیا از زعفران به‌عنوان یه نوستالژی یاد می‌کنیم. چراکه زعفران ریشه تو فرهنگ مهمان‌نوازی ما داره و صدها ساله که موقع پذیرایی از مهمونامون، چای یا غذا رو به عطر و طعم زعفران آغشته می‌کنیم تا احترام خودمونو به مهمون نشون بدیم و بهش بگیم که حضورش برای ما باارزشه. نقش زعفران در فرهنگ ایرانی رو میشه تا به حتی سفره رنگین مهمونی ما هم دنبال کرد درواقع.
چونکه زعفران به دلیل فرایند سخت برداشت، خیلی گرون قیمته و میشه گفت که یه ادویه تجملیه، به همین دلیل به زعفران«طلای سرخ» می‌گیم و به‌عنوان نماد «باارزش بودن» میشناسیمش.
همچنین تو بسیاری از غذاهای خاص ایرانی، عطر و طعم زعفران وجود داره. برای مثال «شله‌زرد» یکی از محبوب‌ترین خوراکی‌هاییه که تو حال و هوای ماه رمضان یا ماه محرم به عنوان نذری به خونه‌ها داده میشه. رنگ زرد اون همراه با عطر شیرین زعفرانیش، هر ایرانی رو به یاد خاطرات خوب سحری و افطار تو ماه رمضان یا دیگ‌های بزرگ نذری تو حیاط‌های خونه مادربزرگ می‌اندازه.
